Doen persona’s en mindsetmodellen recht aan aan wat mensen tot mens maakt? (Spoiler: nee) En kunnen amateurs ontwerpen? (Spoiler: ja, natuurlijk!)
Een paar dagen geleden postte Jan Jaap Rypkema een draadje over de overheid en de burgers. Het is een mooi (en beetje boos) draadje over hoe de overheid de plank misslaat naar haar burgers toe.
Wat me trof is dat hij vindt dat oplossingen die er voor het uitnodigen van goed gedrag zijn, vaak geen recht doen aan mensen. Dat ze on-invoelend en dom zijn (mijn woorden). Dus Jan Jaap, deze is voor jou.
De burger bestaat niet
Rypkema: ‘Ik vrees voor het inhuren van legers gedragswetenschappers die obligaat en universeel adviseren over het gedrag van bùrgers.’
De anonieme organisatie die middels een ingehuurde expertgroep (De Gedragswetenschappers) iets bedenkt voor de Archetypische Burger. Iets generieks: een gemiddelde oplossing voor gemiddeld gedrag. Maar dat kan natuurlijk niet.
Want…
‘De overheid past een bescheidener houding tov systemische complexiteit èn een grotere aandacht en zorg voor (de samenhang tussen) die elementen waar zij zorg voor heeft: men is te onverschillig over de verschijningsvorm en het gedrag van datgene dat gedrag probeert te sturen.’
En daar blijf ik maar over nadenken.
Puinhoop
Bij de containers in onze buurt is het vaak een puinhoop:
De overheid doet haar best. Er zijn bordjes met meldingen over wanneer het grof vuil buiten moet, er is een telefoonnummer dat je moet bellen als de container vol is, en er zijn ‘grappige’ strenge stickers. We kunnen melden bij de gemeente en de vuilnisdienst komt dan altijd om het op te lossen. (Veel dank!)
Maar het verandert niet. En dat is logisch.
- De containers zijn te klein voor het aantal inwoners.
- En de huizen zijn klein, te klein om je afval binnen te bewaren.
- En mensen zetten het grofvuil dat medebewoners in het gezamenlijk trappenhuis laten staan liever even buiten ivm brandgevaar en vluchtwegen.
- En de bouwvakkers moeten hun zooi kwijt na een klus.
Daar helpt geen generieke sticker bij. Voor een echte oplossing moet je met de bewoners in gesprek en dan (samen) oplossingen verzinnen. Want mensen zijn daar goed in; zelf oplossingen bedenken.
Wild ontwerp
Ik ben groot fan van wild ontwerp. Amateur ontwerpers die zelf ontwerp-oplossingen voor problemen bedenken. In de start van de corona epidemie zag je het overal. Dit was onze lokale Jumbo:
Kijk goed:
- Er is een Jumbo corporate sticker (goed zoeken).
- Er zijn kruizen van breekbaar plakband.
- Er is een belemmerend bordje.
- En er is handgeschreven tekst. Een meisjes handschrift met rondjes als puntjes. En veel uitroeptekens.
Uit deze niet-erg-in-de-huisstijl collectie spreekt grote urgentie. Doe het ALSJEBLIEFT! Voor ONS!
Door de vraag van mens tot mens -Ik vraag jou dit voor mij te doen- is wild ontwerp effectief. Zonder de glanslak van de huisstijlpolitie is een boodschap vaak persoonlijker: ‘Wij vragen klanten als volgt te handelen in onze winkels.’ versus ‘Wil jij dit voor mij doen.’
Ik heb in onze Jumbo niemand de verkeerde kant op zien lopen. Het is effectief ontwerp-werk. En het ontstond omdat niemand zich er (topdown) mee bemoeide.
Samen wild ontwerpen
Nog een keer Rypkema: ‘Ik zie meer in praktisch onderzoek naar complexe systemen aan de hand van daadwerkelijke interacties op alle niveaus icm subtiel ontworpen interventies.’
Ok, wat als we geen Legers Gedragswetenschappers over De Burger laten nadenken, maar mensen tot wild ontwerpen uitnodigen? Dat we niet top down gaan vanuit de overheid, maar juist bottom up vanuit de mensen?
Eigen kleine, persoonlijke interventies. En dat we de oplossingen die mensen zelf bedenken verzamelen en dan beschikbaar maken voor iedereen. Zou dat kunnen? En kan dat op grote schaal? Kan het dan én groot zijn én persoonlijk?