Ik schrijf een boek over design en leg uit waarom (en hoe).
In 1970 schreef Victor Papanek zijn fantastische, klassieke boek over design: Design for the real world. In zijn boek pleit hij voor een grotere rol van ethiek in het werk van ontwerpers. En dan wel een bepaalde kant op: ontwerpers maken de wereld voor de (andere) mensen, en dat is een enorme verantwoordelijkheid. Het is de plicht van ontwerpers het goede te doen.
De dringende oproep van Papanek is anno nu even belangrijk, want die goede wereld is nog niet gelukt. De ongelijkheid is enorm en groeit, de klimaatverandering lijkt niet te stoppen, de democratie wordt actief beïnvloedt door big tech en politiek lijkt zich regelmatig af te spelen in een alternatieve werkelijkheid. Het is nogal een puinhoop. Vooral binnen de digitale wereld lijkt Papanek vergeten te zijn.
De afgelopen jaar heb ik flink gewerkt aan een onderzoek naar de rol van ethiek en/in design om erachter te komen waarom die betere wereld niet is gelukt. Daarin komt een helder beeld naar voren:
- Letterlijk iedereen zegt het: ‘Het is moeilijk, ik weet daar niets van!’ Ethiek lijkt het domein te zijn van de intellectuele elite, en alleen te bestaan naast de werkelijkheid. Wel associeert iedereen het woord ethiek met Het Goede; iedereen vult het zo in.
- Handelen vanuit een moreel kader is belangrijk en bewonderenswaardig. Een beetje zoals met religie: goed en belangrijk, maar eigenlijk geen onderdeel van de dagelijkse economisch gedreven beroepspraktijk.
- Het goede doen lijkt vooral te bestaan in de niet-commerciële wereld: de overheid, de zorg, de kunst, musea, onderwijs, het geloof. Het kan alleen bestaan als geld verdienen geen doel is of rol speelt. Als je als bedrijf handelt vanuit een moreel kader kun je geld verdienen wel vergeten; het is te duur.
- 📚 Design for the real world, Victor Papanek
- ❤️ Tussenstand van mijn ethiek-onderzoek: wees geen printer, wees een veranderaar
- 👂 Podcast over ethiek in/en design (samen met Vasilis van Gemert)
- 🧭 Mijn hele onderzoek over ethiek (losjes gesorteerd)
Streng zijn
Papanek is nogal streng, die vindt bovenstaande reacties flauw. Moeilijk en duur als reden gebruiken om niet vanuit morele regels te werken vindt hij lui. Het zijn geen redenen, het zijn smoesjes. Hij heeft vast gelijk, ik ben voor mezelf ook zo streng.
Lief zijn
Maar dat strenge werkt niet voor iedereen. Mensen beschuldigen leidt vaak niet tot verbetering. Ik geloof veel meer in doen wat je kunt; doen wat binnen jouw macht ligt. En daarin verschil ik van Papanek. Maar hoe stimuleren we dat dan? En kunnen we het maken van de betere wereld wel aan de ontwerpers overlaten? (spoiler: nee) Of moeten we meer mensen tot een ontwerp houding verleiden? (spoiler: ja)
- 🌈 Een niet normatieve lijst met leefregels voor ontwerpers: A plea for kindness and self-love.
Terug naar school
Om op die moeilijke vragen goede antwoorden te vinden ga ik mijn ethiek-onderzoek voortzetten in een meer formele structuur: in de master Design Research op de Willem de Kooning Academie. De studie is parttime, dus heb ik ook tijd voor interessante opdrachten. (Kom maar door.)
Boek: Handboek voor Het Goede (Papanek 2023)
Want ik denk dat er veel anders kan.
- Mijn boek wordt dan ook een vervolg op Papanek, maar waarin we het pragmatischer aanpakken, waarin we ons richten op wat iedereen vanuit zijn of haar eigen kracht kan doen.
- Tegelijk wordt mijn boek het antwoord op Papanek: het lukt, kijk maar! In het boek zullen goede voorbeelden die laten zien dat het goede doen echt verschil maakt een grote rol spelen.
Nu jij
Wil je meedenken, me tegenspreken of heb je (ook) vragen over ethiek en ontwerp? Of laat jij de mooie toekomst al zien in je werk? Mail je me dan. Dan neem ik je mee in mijn onderzoek en maken we het ons boek.