In mijn zoektocht naar het goede ben ik veel regels tegengekomen. Gedetailleerde regels van vakgenoten, die maar lastig toepasbaar zijn omdat ze geschreven zijn vanuit een geprivilegieerde positie (talking to you Tristan Harris), maar ook grote regels met een lange geschiedenis. Dit blog is een pleidooi daar weer eens naar te kijken.
Sinds mensen in groepen wonen hebben ze zelf regels gemaakt. Die regels hebben allemaal dezelfde basis: iedere mens heeft het recht op leven en bescherming (omdat de samenleving anders tot chaos zou vervallen). De regels maken het mogelijk samen te leven in grotere groepen dan bijvoorbeeld een familiegroep. De regels gaan over het grote.
Als we het hebben over ethiek in het vak van ontwerpers, reclamemakers, nerds of andere makers gaat het vaak over de details: of iets mag (vraag anders even aan legal), of iets wenselijk is (dark patterns). Dat denken leidt vaak tot smalle toetsing aan de letter van de wet. (En dan kun je zelfs gokreclames goedpraten.) Terwijl de geest van een wet misschien iets anders beoogt.
Rechten van de mens
In 1948 is de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens opgesteld.
Het is een schitterend document. Er spreekt een grote liefde voor mensen uit. We zijn gelijk, hebben recht op vrijheid en worden beschermd tegen onrecht.
We zijn gewend dit document te zien als iets dat andere regimes aangaat. Zelfingenomen vinden we dat bij ons alles supergoed geregeld is. Het is politiek en heeft met ons persoonlijk of professioneel niet zoveel te maken.
Wakker worden
Maar als je dat wat wij als professionals dagelijks doen langs de verklaring houdt, zie je misschien iets anders.
- Het recht gevrijwaard te blijven van willekeurige bemoeienis of inbreuk op je privacy, familieleven of thuis (artikel 12) zou ook van toepassingen kunnen zijn op opdringerige reclames en advertenties aangeboden op basis van je online gedrag.
- En het recht op eigendom (artikel 17) en het recht dat te behouden (17 2) staan enorm onderdruk door goksites en gokreclames. En zelfs onze overheid doet daar aan mee (Toto, Staatsloterij, etc.) Maar ook hijgerige -koop dit!- commercials tasten het recht op eigendom aan. (Shop nu, betaal later met Klarna!)
- Het recht op vrijheid van denken en overtuiging (artikel 18) wordt aangevreten door de ‘rolmodellen’ die (jonge) mensen te zien krijgen als waren ze het ideaal. (Al gehoord dat heroin chique weer in is?)
- Het recht op rust (artikel 24) wordt behoorlijk aangetast door verslavende social media en de klik-maar-door trucjes in webshops. (Mensen die dit kochten, kochten ook…)
Goed, de UVRM was vast niet direct bedoeld om het neo-kapitalisme te beteugelen. Maar als we naar de geest van de verklaring kijken en dan eerlijk beoordelen of wat de doen bijdraagt aan het beschermen van mensen?
Nee, dan is een groot deel van onze vakgenoten gewoon klootzakkerig bezig. Met je nudging.
Nog even terug naar de mensenrechten
- Mensenrechten zijn de basis van vrijheid, gerechtigheid en vrede.
- Minachting voor de mensenrechten heeft geleid tot barbaarse handelingen.
- Als mensen niet worden beschermd, is opstand tegen onderdrukking de laatste toevlucht.
- Mensenrechten zijn een plicht van iedereen: regering, individu of maatschappelijk orgaan.
Dus: kom in opstand en neem je verantwoordelijkheid. Ga het nou toch eens goed maken!
Meer over mijn ethiek onderzoek: GoedMaken.org
Header beeld: de Cyrus Cylinder. ‘The first attempt we know about running a society, a state with different nationalities and faiths – a new kind of statecraft.‘
