Ik vertelde en schreef al eerder over de macht van de ontwerper en de verantwoordelijkheid die daarmee samenhangt. Bij voorkeur helpen ontwerpers de wereld vooruit. En als ondergrens geldt wat mij betreft dat ontwerpers de wereld geen schade toebrengen. En ik trek dat zonder moeite door naar ondernemers.
Soorten ondernemers
Ernstig subjectief stereotyperend zijn er grofweg vier soorten ondernemers.
De ouderwetse ondernemer verdient meestal in opdracht van dwingende aandeelhouders. Hij/zij kijkt naar de markt vanuit financiële kansen en maakt zich niet zo druk om de schade. Het Angelsaksische model.
De moderne hedendaagse ondernemer krijgt veel geld voor zijn/haar idee van een investeerder, brandt dat er in hoog tempo doorheen en vergeet vaak na te denken over de schade die hij/zij veroorzaakt. Mislukt! Niet erg! Door! Disrupt! (Ouderwets eigenlijk 🤔)
Tegenover al dat geweld hebben we de wereldverbeteraars. Zuchtend zetten ze in voor een betere wereld. Zich daarbij voortslepend van subsidie naar subsidie (en werkend voor een bizar laag uurtarief. )
Ik denk overigens dat we als maatschappij verplicht zijn deze mensen en organisaties te steunen. Non profit stichtingen en culturele instellingen dienen niet mee te hoeven doen in de financiële ratrace, omdat ze de maatschappij veel brengen. Maar dat is een ander onderwerp.
En dan de frisse optimist: de moderne ondernemer die goed nadenkt over balans in werk en vrije tijd, in geld verdienen voor zichzelf en bijdragen aan een betere wereld. En hoe je zorgt voor zowel financieel duurzaam als sociaal duurzaam. (Het Rijnlands model)
Die laatste is natuurlijk het meest aantrekkelijk. Maar hoe krijg je het voor elkaar om het zo te doen? Ik heb al best een paar keer gemerkt dat veel ondernemers er stellig van overtuigd zijn dat geld verdienen eigenlijk niet kan met het doen van goed (of leuk) werk. Met goed werk is niets te verdienen.
Toch hebben we geen keus. Als we willen dat de kansengelijkheid toeneemt, we de rijkdom beter verdelen, dat mensen gelukkiger zijn en we beter op de aarde leren passen moeten we ethisch gaan ondernemen.
Angelsaksisch vs Rijnlands
De overtuigde kapitalist toont overeenkomst met het Angelsaksisch (of Anglo Amerikaans) model: meetbare winst, aandeelhouders eerst, geen binding buiten het bedrijf. De frisse optimist doet dan weer meer denken aan het Rijnlands model: lokaal gewortelde (familie)bedrijven met een grotere verantwoordelijkheid dan de aandeelhouders alleen.
In een recente uitzending van Tegenlicht kwam Eilis Lawlor aan het woord. Zij is economisch wetenschapper en deed onderzoek naar de waarde van werk. Ze berekende hoe salaris en maatschappelijke impact zich tot elkaar verhouden. Ze vond uit dat een crèche medewerker voor iedere Pond die ze verdient maar liefst £7 aan waarde teruggeeft aan de maatschappij: bijvoorbeeld doordat de arbeidsparticipatie toeneemt. Een belastingexpert die grote bedrijven adviseert brengt juist schade toe: voor iedere Pond die hij verdient, kost hij de maatschappij maar liefst £47. En ‘Although the role of an advertising executive has high status, the impact of the industry has always been a point of controversy. It encourages high consumer spending and indebtedness. It can create insatiable aspirations, fuelling feelings of dissatisfaction, inadequacy and stress. In our economic model we estimate the share of social and environmental damage caused by overconsumption that is attributable to advertising.’
Naar aanleiding daarvan kom ik dan hier op uit:
Van nature past het Rijnlands model dus beter bij duurzaamheid en verantwoordelijkheid (en bij onze polderende manier van doen).
Nog een stap verder gaan bedrijven die zich registreren als B-corp. B-corp is een certificering voor profit bedrijven die iets zegt over hun sociale impact. Bedrijven die zich registreren als B corp beloven -terwijl ze geld verdienen- sociale impact en maken dat zichtbaar. Een keurmerk voor goed werk doen.
Passief en actief, gericht en onzeker
Als ondernemer kun je beslissen in hoeverre je de maatschappij vooruit helpen belangrijk vindt. En hoe belangrijk is geld verdienen? En mag dat ten koste gaan van de maatschappij of niet? Je kunt de onzekerheid accepteren of gericht beslissen. Je kunt er actief in zijn of het laten gebeuren. En je hoeft niet voor een extreme te kiezen, er zijn een oneindig aantal tussenvormen te verzinnen.
Ik weet niet hoe het moet en of het kan. Maar jullie misschien wel.
Dus: voor jullie om bij de koffie eens even over na de denken: wat voor ondernemer ben je eigenlijk? Denkkaart hier.
(En maak ik je boos met dit domme stuk? Dat zou ik naar vinden, laat dat dan even weten. <3)