(Beeld: A girl in dungarees working in a workshop of the future – Image generated by DALL-E/OpenAI)
Over hoe maken nuttig dreigt te worden.
Koks
- Er zijn mensen die koken. Amateurs of chefs, die vanuit diepe interesse en liefde voor ingrediënten lekker eten maken. Daarbij verbeteren ze zichzelf voortdurend en delen hun voortgang met liefde met hun gasten.
- Niet iedereen is zo goed in eten en koken. Die mensen rommelen maar wat. Ze zijn niet uit zichzelf geïnteresseerd of gemotiveerd. Gelukkig zijn daar pakjes en zakjes voor, en organisaties als het Voedingscentrum: Het Voedingscentrum biedt betrouwbare informatie over voeding en wil jou helpen om gezonder, duurzamer en veiliger te kiezen.
- Want een beetje normaal eten kunnen die mensen niet zelf. Eten is ongezond, verwoest de planeet en is onveilig bovendien. Gelukkig worden we geholpen!
Makers
- Er zijn mensen die maken. Amateurs of profs, die vanuit diepe interesse en liefde voor techniek, ambacht, materialen en ideeën mooie dingen maken. Daarbij verbeteren ze zichzelf voortdurend en delen hun voortgang met liefde met geïnteresseerden.
- Niet iedereen is zo goed in maken. Die mensen rommelen maar wat. Ze zijn niet uit zichzelf geïnteresseerd of gemotiveerd. Gelukkig zijn daar kant en klare pakketten en lessen voor en organisaties die helpen het goed te doen.
- Want een beetje normaal maken kunnen die mensen niet zelf. Maken is gevaarlijk, nutteloos en niet meetbaar bovendien. Gelukkig worden we geholpen!
Blije makers
Makers die voor hun eigen plezier, met hun eigen doel voor ogen zomaar dingen doen zijn mijn lievelingsmakers. Wasmachines waarop je heel langzaam kunt racen, een gestoorde kip-ei machine, een gigantisch grote, rijdende kip die op afstand te besturen is.
Ze spelen. En dat spelen is de kern. Mijn grote liefde Johan Huizinga schrijft het mooi: Spelen verwezenlijkt in een onvolmaakte wereld en het verwarde leven een tijdelijke, beperkte volmaaktheid. Spelen is vrij, het is vrijheid. Het is niet het echte leven en dient geen nuttig doel.
Hier past het een mooie toot van JPAGroenen te citeren:
@astridpoot waardoor wordt die vrijheid bedreigd? Mbt maken, kunst en ontwerpen: volgens mij is maken, net als tekenen, een vorm van denken (als in extended mind) die je kan inzetten voor kunst en ontwerp, maar ook doelloos (net als doodlen) of experimenterend om het beter te leren en begrijpen. Leuke vind ik dat als je tekenen en maken als denkvormen ziet, het logisch is dat samen maken een vorm van samen denken is.
De maker gereguleerd
Als we maken uit de vrije ruimte verplaatsen naar het onderwijs of in andere georganiseerde bijeenkomsten kan het spelen wat kwijtraken. Logisch: je hebt dan ineens niet meer met (ervaren, autonome) makers te maken, maar met mensen die (nog) geen maker zijn (leerlingen!). Die moet je een zetje geven.
We zetten dan in op een ontwerp- op kunst context. Los een probleem op, want de aarde! Maak een creatief werkstuk, voor een kritische discussie!
Is ontwerpen maken?
- Even denken: een ontwerper werkt met randvoorwaarden, voor een doelgroep en/of met een controleerbaar doel voor ogen. Ontwerpen is een heldere route.
- Ontwerpen kan maken zijn, maar maken niet hetzelfde als ontwerpen. De vrijheid om een krankzinnige afslag te nemen ontbreekt vaak in een ontwerpproces. Het maken om het maken heeft er geen ruimte.
Is kunst maken?
- Even denken: een kunstenaar onderzoekt, bouwt door, vraagt en antwoordt. Is vrij in materiaal en proces en deelt haar, zijn of hun werk.
- Ja, kunst is zeker maken. Maar maken is niet hetzelfde als kunst: de maker hoeft geen kunst te maken om goed of gelukkig te zijn.
Als we ons maken vervoedingcentrummen – als we het uiteen trekken in functionele componenten, als we willen duiden voor het er iets is, het gevaarlijke wegsnoeien en alles uitleggen voor iemand begonnen is – verwijderen we het avontuur en het spelen.
Maken is vrij; laat de makers met rust
Als ik denk over de toekomst van maken, dan denk ik aan die vrijheid. Uiteraard moeten mensen leren om te maken (kennis, vaardigheden meetbaar, alles), maar misschien moeten we dat vanuit een andere houding doen.
- Een vrije ruimte, waarin je leert je eigen stem te vinden.
- Waarin je doet wat jij belangrijk vindt.
- Ondersteund door experts die je dingen leren (kennis, skills)
- Op een fijne plek, met geweldig goede spullen.
- Geïnspireerd door vreemde vrijdenkers.
- Waar je vertrouwd wordt, en veilig bent.
- Waar tijd is en aandacht.
- Waar je belangwekkende dingen doet, al ben jij de enige die het belang ziet.
Daar droom ik voor het maken over. Dan komt die kunst en dat ontwerpen vanzelf. Dat lijkt me zo mooi.
Laten we het recht op creatieve vrijheid met vuur en zwaard beschermen.
(Dit artikel staat ook op Lekkersamenklooien.)