In de laatste week van dit schooljaar zaten zes onderwijs experts (leraren (PO), docenten (HBO) en adviseurs) en ik bij elkaar op de Hogeschool van Amsterdam. Lokatie: de medialounge van CMD. Een goede plek: want bij CMD leiden ze studenten op die onze digitale toekomst mede ontwerpen.
Deelnemers: Remco Pijpers (adviseur Kennisnet, expert ethiek en technologie in het onderwijs), Olaf de Groot (ex-leraar, beleidsmedewerker Onderwijs en ict bij een groot PO bestuur), Martine van der Sandt (groepsleerkracht PO, expert maak- en techniekonderwijs op de Alan Turingschool), Jan-Jaap Rijpkema, Frank Kloos, Vasilis van Gemert (allen ontwerpers en ervaren docenten CMD Amsterdam) en ik.
We praatten over de periode van digitaal afstandsonderwijs die achter ons ligt en wat we daarvan hebben geleerd. Het was een geweldige sessie. Het was fijn elkaar weer te zien en in het echt in hoog tempo zittend aan een tafel van gedachten te wisselen.
‘Ik heb dit zo gemist, ik heb jullie zo gemist!’, werd er geroepen.
Onze grote vraag: hoe nu verder?
Moderne tools
We zagen voordelen. Soms is een online 1 op 1 ontmoeting persoonlijker dan een gesprek op school. En voor een korte review is het raar te moeten reizen, dat tik je digitaal af. Je kunt mooie producten maken met digitale tools, communiceren, samenwerken, en oefenen.
Er zijn veel goede digitale toepassingen die passen binnen goed onderwijs. Maar dat heeft niets te maken met het idee dat digitaal (afstands)onderwijs een totaal oplossing kan zijn.
Laten we voorzichtig zijn
Dus hoewel alle aanwezigen meerwaarde zien van het gebruiken van digitale tools (en daarbij pleiten voor voortdurend experimenteren en beweging en waarschuwen voor een locked-in situatie bij het kiezen voor een groot platform), is iedereen ook heel voorzichtig.
Digitaal (afstands)onderwijs is niet hetzelfde als moderne tools inzetten binnen lessen. Het onderwijs kun je niet vangen in een collectie van tools en digitale processen. Onderwijs heeft een plek nodig.
De waarde van het onverwachte
Als we alleen nog via digitale kanalen contact hebben, wordt alles efficiënt en op afspraak. Dat heeft soms voordelen: je krijgt veel werk gedaan, er is weinig afleiding. Maar is dat hoe we onderwijs zien? Als een efficiënt proces, helder van a naar b, waarin gedisciplineerde workaholics doen wat je zegt?
Minstens zo belangrijk zijn het rommelige, de vertraging, het spontane. Van de ontmoeting in de gang, de kleine interactie door elkaar te zien, de sociale ruis die alleen in het echt bestaat leer je van alles dat zich misschien niet allemaal laat toetsen, maar wel hoort bij onderwijs en opgroeien.
Stap terug: het of en het waarom
Na deze periode van versnelling die achter ons ligt, moeten we weer vertragen en meer aandacht hebben voor menselijkheid.
We moeten niet zoeken naar het wat (welke tools?) en het hoe (nieuwe didactiek!), maar eerst bedenken of en waarom we meer digitaal onderwijs zouden willen.
Er wordt altijd gezegd dat alles snel steeds digitaler wordt, dat de versnelling onafwendbaar is. Maar wat nou als we beslissen dat we dat niet willen? Als we niet langer volgen, maar zelf bepalen wat we nodig hebben? We moeten het digitale beter ontwerpen (wat en hoe), maar soms ook weg-ontwerpen.
Want onderwijs draait in de eerste plaats om mensen. Leren is een sociaal proces. Dat geldt voor leerlingen en studenten, maar evengoed voor leraren en docenten. Samen, op een plek.
‘Ik wil erbij zijn als ze leren! Dat is mijn moment!’
Conclusie:
Geef in het nadenken over digitale toepassingen in het onderwijs de leraar en docent de regie. Zij zijn de ontwerpers van het onderwijs. Maak ruimte voor of en waarom vragen en neem de tijd, geef het aandacht. Neem de digitalisering niet zomaar aan als gegeven. Durf een stap terug te doen. (Een stap terug die misschien later wel een stap vooruit bleek.)
Vervolg
We hebben drie onderzoeksvragen geformuleerd ten aanzien van digitaal afstandsonderwijs:
- Hoe zorgen we dat er geen leerlingen en studenten uitvallen? Hoe bereiken we met het onderwijs iedereen, zonder uitzondering. Hoe zijn we echt inclusief?
- Hoe zorgen we voor ruimte voor het sociale (de prachtige ruis, het echte, het inefficiënte), het menselijke, de relatie?
- Hoe kunnen we het digitale beter ontwerpen, en welke digitale toepassingen moeten we uit het proces weg-ontwerpen?
Ik laat jullie weten hoe het verder gaat.
Meer lezen:
In de Groene Amsterdammer – Wat Naomi Klein betreft zijn we te snel gegaan: onder invloed van de tech-bedrijven heeft de discussie over digitalisering zich alleen binnen het domein van de technische oplossingen afgespeeld. Maar de vraag of en waarom we zoveel digitaal willen wordt niet langer gesteld.
In de Washington Post – Daniel Willingham and Benjamin Riley argue that revolutionizing education as a response to the covid-19 pandemic is not what the country needs. The authors explain what the United States should be doing to improve education instead.