Veel projecten worden -deels- ontwikkeld met hulp van doelgroepen voor wie het project bedoeld is. Logisch, zij hebben als enige de kennis over hun eigen leven en opvattingen. Ik ben een groot voorstander van co-creatie. Het is geweldig samen te werken met experts: het is effectief, altijd leerzaam en vaak heel leuk.
- Zie bijvoorbeeld Ontdekken zonder te verdwalen, waarin we vertellen hoe we samen met kinderen de jeugdbibliotheek van Delft hebben veranderd.
Co-creatie is een instrument dat je zorgvuldig moet inzetten.
Maar: alleen als je je echt committeert aan de uitkomsten van de co-creatie is het effectief. Als je advies inwint en het vervolgens naast je neerlegt verspil je de tijd van je doelgroep. Misschien ben je dan wel effectief in de PR (CEO op de foto met gewone mensen), maar dat mag nooit het doel zijn.
In een goede co-creatie werk je aan de doelen van je deelnemers. Jouw eigen doelen moeten altijd ondergeschikt zijn.
Co-creatie met kinderen
In het samenwerken met kinderen is dat nog belangrijker. Als we de jonge groep betrekken hebben we (nog meer) de morele plicht goed met hun aandacht en energie om te gaan.
Er zijn best veel organisaties die kinderen vragen stellen over de toekomst. We vragen de mee te denken over oplossingen voor overconsumptie, fossiele industrie, vervuiling, klimaatverandering. Of over hoe een vervuilend bedrijf goed met zijn buren omgaat.
We betrekken ze, we geven ze een stem. Empowerment!
Maar we moeten wel zorgvuldig zijn.
Ten eerste: van wie is het probleem eigenlijk?
Veel van de problemen waar kinderen bij betrokken worden zijn problemen van volwassenen. Volwassenen hebben de problemen veroorzaakt, en zouden die ook zelf moeten oplossen. Nogal pijnlijk om aan kinderen te vragen te doen waar de volwassenen te lam voor zijn.
Uiteraard is het fijn als kinderen zich betrokken voelen en mee willen denken, dat is voor veel kinderen een positieve manier om met hun zorgen om te gaan. Maar dan kom ik bij punt twee. Want staat de gewenste uitkomst niet vaak al vast?
Ten tweede: zijn de vragen vragen die we ze stellen wel echte vragen?
Als je vraagt hoe een vervuilend bedrijf goed met zijn buren omgaat, mag het antwoord dan ook zijn dat het bedrijf moet sluiten? En als je vraagt hoe we energie kunnen besparen, mag het antwoord dan ook zijn dat kinderen die taak alleen bij de volwassenen leggen?
We mogen kinderen niet ‘gebruiken’ voor een een uitkomst die ons bevalt. Laten we ze alleen uitnodigen als we zelf eerlijk durven zijn, en de consequenties durven dragen.
Of liever nog: laten we hen het initiatief geven. Als we kinderen willen empoweren, zetten we ze echt in de driver-seat. Dan luisteren we zorgvuldig naar hoe ze hun mooie wereld en mooie toekomst opeisen. En wat wij daarvoor moeten doen. Laat ze ons maar op het matje roepen.
De ethiek van co-creatie
- We maken kinderen niet verantwoordelijk voor iets dat ze niet veroorzaakt hebben.
- We gebruiken kinderen niet voor ons doel, tenzij zij het ook als hun doel beschouwen.
- We helpen kinderen hun eigen doelen te bereiken.
Ons enige doel moet zijn kinderen sterker te maken. Kinderen zijn de toekomst, maar ze zijn daar niet verantwoordelijk voor. Dat zijn de volwassenen. Onze plicht is te zorgen dat het goed is tegen de tijd dat de toekomst daar is.
Al het andere is immoreel en egoïstisch.